Ten tom serii Wzorce to wizjonerski almanach budowania i niszczenia imperiów oraz całych cywilizacji. Zawiera setki opisów eksperymentów psychologicznych, wyników badań antropologicznych oraz koncepcji i przykładów historycznych ich błędnego i prawidłowego zastosowania do budowania wielkich mocarstw.
Autor pracował nad koncepcją tej książki niemal całe życie. Rezultatem jest fascynujące repozytorium praktycznej wiedzy o ludzkiej naturze, będące dopełnieniem lakonicznej Sztuki wojny o współczesną wiedzę ze sfery antropologii, psychologii, socjologii i sztuki militarnej.
Książka Siły psychohistorii jest studium rozpoznawania wzorców, którego przeczytanie zaskutkuje zbudowaniem zdolności dostrzegania i rozpoznawania wzorców. Każdy kolejny temat to zbiór przykładów rozmaitych pojęć i koncepcji, które formatują umysł czytelnika do nabycia tych zdolności.
Najciekawszym działem książki z punktu widzenia poznawczego jest część V - ewolucja kulturowa. Kluczowym esejem tego tematu jest "Chrześcijański projekt cywilizacyjny" oraz "Samoudomowienie homo sapiens".
Stanisław Lem pisał, że w toku ewolucji dobór naturalny faworyzował te osobniki, które z niepełnych danych potrafiły wysnuć decyzje pozwalające przetrwać. Jesteśmy maszynami do przewidywania przyszłości. A nasza kultura, w równym stopniu i nauka i religia, to systemy pozwalające poddać kontroli chaos informacyjny - wyszukać wzorce i na ich podstawie rzeczywiste poczucie kontroli lub jego namiastkę... zbudować świadomość sytuacyjną, jak powiedziałby amerykański wojskowy.
Wzorce są pośród nas przenikają chaos, tworząc dynamiczne struktury sensu, wskazujące przez mgnienie kierunek, w którym potoczą się wydarzenia. To mgnienie ma różne imiona: nagła intuicja, przebłysk geniuszu, wgląd w istotę rzeczy.
„Jednym z głównych aspektów inteligencji jest przewidywać przyszłość, zdolność do rozumienia dziś do przewidzenia jutra, [...] aby zrozumieć prawa Natury, prawa ludzi. (...) Jeśli [obcy] są bardziej inteligentni od nas, widzą przyszłość znacznie lepiej niż my. Zobaczą rezultaty, których my nigdy nie przewidzimy. Będą mogli symulować scenariusze, które nie nam się nawet nie przyjdą na myśl. Będą mogli nas przechytrzyć... za każdym razem.” – Michio Kaku, prezentując swoją książkę The Future of the Mind